Tag Archives: miljø

Vi treng ein debatt om grøn industripolitikk

Posted on 2024-12-18 | Kommenter innlegget

Grøn industripolitikk er ein viktig del av det grøne skiftet. Men det er ikkje gitt at det er god næringspolitikk å satse breitt på industriutvikling i alle sektorar som står sentralt i omstillinga til eit klimavenleg samfunn. Ikkje all grøn omstilling er eit like godt utgangspunkt for grøn næringsutvikling i ein internasjonal marknad. Dei problema som grøn industri har møtt i det siste, bør utløyse ein debatt om kva som er god næringspolitikk for omstilling til eit miljøvennleg samfunn.

Noreg er eit lite land med ein open økonomi. Spørsmålet er korleis vi skal posisjonere oss i ein situasjon der store tunge aktørar som USA og Kina satsar tungt for å bli dominerande i dei nye grøne marknadene. Volumproduksjon av produkt som mange tunge aktørar satsar på samtidig, er ikkje alltid det beste utgangspunktet. Det gjeld å finne dei områda der vi kan bygge på vår kompetanse og våre fortrinn i tillegg til å bidra til grøn omstilling nasjonalt og internasjonalt.

Ambisjonane om å etablere store batterifabrikkar her i landet har så langt møtt ein bratt motbakke med teknologiutfordringar og hard konkurranse frå land med omfattande statleg industristøtte. Men batteriproduksjon er ikkje berre volumproduksjon med importert teknologi. Det er også nisjeproduksjon, for eksempel Kristiansand-firmaet Pixii som leverer teknologi for overføring av straum frå nett til batteri og tilbake. 

Det grøne skiftet handlar om å erstatte fossil energi med miljøvennleg energi. Samtidig handlar det, ikkje minst i Noreg, om å utvikle eit konkurransedyktig næringsliv for det postfossile samfunnet. Men ikkje all produksjon som er viktig for det miljøvennlege samfunnet, ligg til rette for vellukka næringsutvikling her i landet. Dei økonomiske lovene gjeld også for næringspolitikk for det grøne skiftet. 

Produksjon og lagring av utsleppsfri energi er grunnpilarar i det grøne skiftet. Men grøn industripolitikk må handle om meir. All industri må omstillast til nullutslepp og bidra til verdiskaping i eit utsleppsfritt samfunnet. Bransjar som prosessindustri, skipsbygging, IKT, turisme og bygg og anlegg har også sin plass i ein grøn næringspolitikk som skal sikre arbeidsplassar og verdiskaping.

Å bidra til det grøne skiftet er ikkje nokon garanti for kommersiell suksess.  Med dagens økonomiske system er det mange andre ting som må falle på plass for å sikre langsiktig konkurransekraft og verdiskaping. No står vi i tillegg overfor store utfordringar som er skapt av ein turbulent geopolitisk situasjon med fare for handelskrig.

Grøn næringsutvikling er i startfasen, og siste ord om batterisatsinga er ikkje sagt. Vi treng  ein debatt om korleis vi skal legge til rette for industri som både er grønog konkurransedyktig. Å bidra til det grøne skiftet er ein nødvendig, men ikkje ein tilstrekkeleg føresetnad for å utvikle ny levedyktig industri. Det grøne skiftet treng ein aktiv næringspolitikk med risikoavlastning i startfasen. Men også grøn industrien må etter kvart vere konkurransedyktig og bidra til fellesskapet.

Alf Holmelid

Kommenter innlegget

Posta under Næring og miljø

Merkt , , , , ,

Aukande forskjellar er ein fare for klimaet

Posted on 2024-04-09 | Kommenter innlegget

Skal vi klare å nå klimamåla våre, må vi skape brei støtte for nødvendige tiltak. Då treng vi eit samfunn med moderate forskjellar der byrdene blir nokolunde rettferdig fordelt. Men utviklinga går diverre i feil retning. Dei økonomiske forskjellane aukar, og klimaengasjementet blir redusert her i landet. På toppen av det heile er det slik at dei rike forureinar mest. Kampen for moderate forskjellar og rettferdig fordeling er derfor sjølve grunnlaget for ein vellukka klimapolitikk.

Nyleg la Klimautvalet 2050 fram sin rapport som viser kor store endringar som må til for at vi skal bli eit lågutsleppssamfunn i 2050. Dei fleste sektorane må få klimaavtrykket ned mot null. Det vil krevje ei brei omstilling av heile samfunnet, og det kan få konsekvensar for folks økonomi og daglegliv. Skal vi få folkeleg støtte til nødvendige tiltak, må folk kunne stole på at alle bidrar etter evne og får sin del av gode og byrder. Her ligg den største utfordringa for klimapolitikken – ei utfordring som dei fleste hoppar lett over.

Økonomisk teori seier at avgifter er eit effektivt middel for å påverke handlingane til folk, noko vi ofte gjer oss bruk av i miljøpolitikken. Økonomar er også opptatt av at vi må unngå å tukle med prismekanismane. Samla sett kan dette få store negative fordelingseffektar. Dei som har lite frå før, blir ofte hardast råka. Klimautvalet 2050 foreslår at fordelingsproblema primært må løysast med skattepolitikk. Men er det realistisk i dagens økonomiske og politiske landskap?

Er det mogeleg å få gjennomslag for eit skatteopplegg som er så omfordelande at det kompenserer for negative fordelingseffektar av klimatiltak i tillegg til dei altfor store forskjellane vi har i utgangspunktet? Alt i dag er det mange som klagar på at dei med god og svært god økonomi må betale for mykje skatt. Finanspolitikkutvalet som nyleg la fram si innstilling, er heller ikkje opptatt av å utvikle eit skattesystem med kraftigare omfordeling. Dei etterlyser tvert i mot lågare skatt.

I det siste har vi fått fleire offentlege rapportar om energi, klima og finans. Alle optimaliserer sine mål, men ingen tar ansvaret for dei samla konsekvensane for borgarane og for dei fordelingspolitiske effektane. Finanspolitikkutvalet er opptatt av at vi må ha ein effektiv klimapolitikk. Det er vel og bra. Men kva skjer om forskjellane blir så store at sentrale deler av dei «effektive» tiltaka misser legitimitet?

Dersom vi ikkje klarer å kombinere miljøpolitikken med ein offensiv fordelingspolitikk, så spelar vi korta i hendene på Klimarealistane som avviser klimaproblema og kjempar i mot klimatiltak. Då denne organisasjonen nyleg fekk ny leiar, sende dei ut ei pressemelding om at dei vil endre kommunikasjonsstrategien. Dei vil legge større vekt på økonomi og påstanden om at klimatiltaka vil føre til redusert levestandard. For å imøtegå denne argumentasjonen treng vi ein fordelingspolitikk som viser at vi vil løfte i flokk.

I media kan vi ofte få intrykk av at dei som har god økonomi, er dei flinkaste til å ta vare på klimaet. Men nyare forsking viser noko heilt anna. Dei ti prosent rikaste i europeiske land har det same klimaavtrykket som dei femti prosent med lågast inntekt. Omfordeling er ikkje berre viktig for å få støtte til klimatiltak. Det har også direkte konsekvensar for klimaavtrykket. Færre rike gir mindre klimautslepp.

Vi er inne i ei tid med aukande forskjellar. Fleire slit økonomisk, og eigarane tar ein stadig større del av verdiskapinga. Samtidig vil den grøne omstillinga krevje omfattande samfunnsendringar. I mange land i Europa er det opprør mot forskjellssamfunnet, og klimapolitikken får gjerne skulda, ofte utan grunn. Spørsmålet er om vi kan møte denne utfordringa berre med å justere litt på skattesatsane. Kanskje er det på tide å få ein meir grunnleggande diskusjon om fordelingspolitikk. Vi bør vurdere kontantoverføringar, reguleringar og inngrep i marknader i tillegg til skattepolitikk.

Kampen for rettferdig fordeling er kanskje den viktigaste klimakampen i våre dagar. Klarer vi ikkje å stagge dei aukande forskjellane, så blir det eit problem både for folkestyret og det grøne skiftet.

Alf Holmelid

    Kommenter innlegget

    Posta under Næring og miljø

    Merkt , , , , , ,

    Grøn industri er meir enn batteri og hydrogen

    Posted on 2024-01-06 | Kommenter innlegget

    Skal vi omstille oss bort i frå fossil energi slik det er slått fast i slutterklæringa frå COP28, så treng vi å kunne lagre og transportere energi. Produksjon av batteri og hydrogen er derfor viktige fundament for denne omstillinga. Men ein grøn næringspolitikk må omfatte langt meir enn energilagring. Eit lite land som Noreg må finne sin plass i dei framveksande grøne marknadene. Volumproduksjon av produkt som mange land satsar på samtidig, er ikkje alltid det optimale.

    Prosessindustrien har solide tradisjonar i Noreg. Den produserer blant anna materiale som inngår i batteri, så det er ikkje unaturleg å satse på batteriproduksjon her i landet. Men batteriproduksjon er ikkje berre volumproduksjon. Vi bør også tenkje på nisjar og produkt som inngår i produksjonen slik Elkem har gjort med spesialisert grafitt til anodar. Ein slik strategi der ein leverer til mange produsentar av batteri, gjer den nye grøne industrien mindre sårbar. 

    Eit anna eksempel er Kristiansand-firmaet Pixii som leverer teknologi for overføring av straum frå nett til batteri og tilbake. I haust fekk selskapet Deloittes pris for raskast veksande teknologiselskap i Noreg. Pixii har no 100 tilsette og kontor i fleire land. Slike intelligente styringssystem vil vi trenge mange av i eit straumnettet med store mengder fornybar energi som ikkje er kan styrast.

    Grønt hydrogen frå fornybar energi er viktig for det grøne skiftet. Hydrogen kan erstatte karbon ved framstilling av ein del metall, blant anna jern. Transportsektoren treng også hydrogen eller ammoniakk frå hydrogen for å nå målet om nullutslepp. Hydrogen har også den fordelen at produksjonen kan tilpassast varierande tilgang på fornybar energi. Produksjon av grøn hydrogen her i landet bør sjåast i samanheng med ein strategi for utvikling av aktuelle bruksområde. Stabilmasseproduksjon av hydrogen for eksport gir lite arbeidsplassar samanlikna med alternativ brukav den elektriske krafta.

    Produksjon og lagring av utsleppsfri energi er grunnpilarar i det grøne skiftet. Men vi har lett for ågløyme at ein grøn industripolitikk må handle om langt meir. All industri må omstillast til nullutslepp. Ikkje minst prosessindustri og bygg og anlegg må utvikle teknologi for å fjerne utslepp. Det er nødvendig for å nå klimamåla våre og er langt på veg like viktig som å utvikle utsleppsfri energiproduksjon.

    Når all industri skal bli utsleppsfri, må vi etter kvart komme bort i frå å snakke om grøn industri i motsetning til anna industri. Ein grøn industripolitikk kan ikkje berre handle om produksjon og lagring av fornybar energi. Den må omfatte all industri og kombinere kravet om nullutslepp med strategi for konkurransekraft og lønsemd. Dei tradisjonelle utfordringane for industrien blir ikkje borte med det grøne skiftet.

    Omlegging til utsleppsfri industri er eit stort felles løft for samfunnet. Det vil krevje statleg risikoavlastning i form av lån og offentleg eigarskap. Men det må ikkje overskygge at også den utsleppsfrie industrien må bidra positivt til fellesskapet over tid. Det er den vi skal leve av i framtida. Vi må finne vår plass og våre konkurransefortrinn i dei verdikjedene som utviklar seg. Det kan vere krevjande i ein situasjon der mange land satsar samtidig, gjerne med betydeleg statleg støtte.

    God tilgang på elektrisk kraft til moderate prisar har vore ein hjørnestein i norsk industripolitikk. Energipolitikken er ikkje mindre viktig når vi skal omstille bort i frå fossil energi. Det er ikkje nok å seie meir av alt. Vi treng meir fornybar kraft, men det er lite som tyder på at det åleine vil sikre stabile konkurransedyktige prisar. Skal regjeringa klare å utvikle ein truverdig industripolitikk og vinne neste val, så må den ta kontroll over kraftprisane og lage ein strategi for prioritering av dei miljøvennlege kraftressursane våre. 

    Vi må satse og ta posisjonar i dei nye grøne marknadene dersom vi vil legge til rette for ein levedyktig industri i samsvar med krava frå COP28. Men vi må unngå å bygge ein einsidig og sårbar industristruktur.

    Alf Holmelid

    Innlegget blei publisert i Fædrelandsvennen 4. januar.

    Kommenter innlegget

    Posta under Næring og miljø

    Merkt , , , , , , , ,

    Kunnskap om havet er kritisk for havvind

    Posted on 2023-05-12 | Kommenter innlegget

    Nyleg kunne vi lese i Fædrelandsvennen at det blir etablert eit nasjonalt kompetansesenter for havvind i Kristiansand. Sørlandet har verdsleiande kompetanse på offshore teknologi, så senteret har gode føresetnader for å spele ei viktig rolle på dette området. Men den mest kritiske  og minst utvikla kompetansen for utbygging av havvind er innsikt i miljøkonsekvensane. Eit nasjonalt senter for havvind må derfor ha gode planar for utvikling av relevant miljøkompetanse dersom det skal bidra til ei berekraftig utvikling av offshore vindenergi.

    Både Universitetet i Agder og næringslivet på Sørlandet har ein sterk posisjon innan offshoreteknologi. Regionen er kjend for godt samarbeid mellom akademia, næringslivet og offentleg sektor. Eit senter her har potensiale til å løfte fram ny teknologi og få ned kostnadene for produksjon av fornybar energi som er ein ettertrakta og knapp ressurs. Det kan bli eit verdifullt nav i  vidareutvikling av teknologi  og næringsliv på Sørlandet

    Offshoreteknologi er ein viktig basis for offshore energiproduksjon. Men  teknologi er ikkje det mest kritiske for satsing på havvind. Den største utfordringa er å redusere dei negative konsekvensane for naturen og for andre næringar. Feilar vi her, kan det få alvorlege konsekvensar og føre til redusert legitimiteten for havvind og for det grøne skiftet meir generelt.

    Vindkraft er hausting av naturen, og vi må ha god kunnskap om havet for å få eit godt resultat med så små skadeverknader som mogeleg. Vi må ha innsikt i vindforhold, fugletrekk, gyteområde, fiskeplassar og marine økosystem. Tekniske feil og manglar kan rettast opp. Men utbygging utan tilstrekkeleg kunnskap om natur og økosystem kan føre til varig skade. Det hastar med å bygge opp kunnskap som kan bidra til å minimalisere dei negative effektane av energiproduksjonen.

    Kompetansen på offshoreteknologi har blitt utvikla over lang tid, først innan offshore oljeutvinning og så innan havvind. Men vi har ikkje hatt den same utviklinga for forsking på miljøkonsekvensar av offshore energiproduksjon. Havforskingsinstituttet er det tyngste fagmiljøet på dette området her i landet. Dei skriv på sine nettsider at vi har mangelfull kunnskap om konsekvensane for det marine økosystemet. Vi treng meir empirisk forsking på fleire områd. Både utbygging og drift av vindparkar har konsekvensar som må studerast nærare. 

    Etter at vi fekk rapporten om mogelege område for havvind, har vi sett ein gryande debatt om denne satsinga. Mange er usikre på kva dei skal meine om offshore vindenergi. Dersom vi skal få ein god og kunnskapsbasert offentleg samtale om denne utviklinga, så treng vi allment anerkjent kunnskap om dei miljømessoge konsekvensane. Utan eit slikt faktagrunnlag kan vi få eit høgt konfliktnivå og gjere dårlege val. 

    Solid kunnskap om miljøkonsekvensar er heilt grunnleggande for arbeidet med havvind. Vi har leiande teknologikompetanse på Sørlandet. Men står vi like sterkt når det gjeld kunnskap om konsekvensar for miljø og fiskeri? Eit nasjonalt kompetansesenter for havvind kan ikkje sjå bort i frå arbeidet med å utvikle relevant miljøkompetanse.

    Leiinga i det nye senteret bør svare på korleis dei vil utvikle nødvendig kunnskap om miljøkonsekvensar av offshore energiproduksjon. Vil senteret bygge opp eigen kompetanse eller etablere nært samarbeid med andre fagmiljø også utanfor eigen region? Vil senteret legge press på sentrale styresmakter for å auke forskinga på dette området som er så kritisk for utvikling av havvind?

    Alf Holmelid

    Kommenter innlegget

    Posta under Næring og miljø, Uncategorized

    Merkt , , , , , ,

    Klimatoll – kva vil det bety for norsk prosessindustri?

    Posted on 2023-04-24 | Kommenter innlegget

    EU har vedtatt å gradvis innføre ein klimatoll som dei kallar klimaavgift. Klimatoll er ein god tanke. Dei som produserer varer med høgt klimautslepp, må betale toll ved import. På den måten unngår ein at varer som er produsert med høge utslepp, utkonkurrerer innanlandsk miljøvennleg produksjon.

    Hittil har ein brukt gratis klimakvotar og CO2-kompensasjon for å unngå at prosessindustrien flaggar ut. Tanken er å fase ut desse verkemidla når klimatollen blir innført.

    Klimatoll vil gjere det lettare for prosessindustrien å konkurrere på den innanlandske marknaden, altså innafor tollgrensene til EU. Men kva med eksport til andre land dersom det berre er EU som innfører karbontoll, og dersom dei andre verkemidla mot karbonlekkasje blir fjerna?

    Det er ikkje avklart om klimatollen er EØS-relevant. Dersom den ikkje er det, så vil vi bli vurdert opp mot reglane for karbontoll. Truleg vil norske bedrifter sleppe unna sidan vi har rein produksjon. Men norsk prosessindustri eksporterer også til land utanfor EU. Spørsmålet er korleis det går med konkurransekrafta i forhold til resten av verda dersom systemet med gratis klimakvotar i det europeiske systemet (EUETS) som vi er ein del av, blir avvikla. Det er også eit spørsmål om CO2-kompensasjon må avviklast.

    Dersom det viser seg at klimakvoteordninga er EØS-relevant, så kjem vi på innsida av systemet og kan eksportere til EU-land som før. Men konkurransen med andre land blir vanskeleg dersom gratiskvotar og CO2-kompensasjon blir avvikla.

    Vi har høyrt lite frå bransjen om deira syn på klimatoll til erstatning for dagens tiltak mot karbonlekkasje.

    Kommenter innlegget

    Posta under Næring og miljø

    Merkt , , , , , , ,

    Vi når ikkje klimamåla for vegtrafikk

    Posted on 2023-04-18 | 2 kommentarar

    Dei siste vekene har vi fått to nye rapportar om klima. Begge rapportane handlar om vegtrafikk, og begge teiknar eit dystert bilete av vår evne til å nå våre eigne klimamål. Vi har trenert nødvendige tiltak så lenge at det no er vanskeleg å nå måla for 2030 sjølv med drastiske tiltak. Diverre har denne kunnskapen i liten grad nådd fram i media og fått konsekvensar for samfunnsdebatten og samferdselspolitikken.

    I arbeidet med Nasjonal transportplan for perioden 2025–2036 har transportetatane Avinor, Bane NOR, Jernbanedirektoratet, Kystverket, Nye Veier og Statens vegvesen utarbeidd ein rapport om  klimagassutslepp frå transportsektoren her i landet. Sektoren står for ein tredel av alle utslepp av klimagassar, og vegtrafikken står for halvparten av dette. Målet er å redusere utsleppa i forhold til 1990 med 55 prosent innan 2030. Men det er svært lite som tyder på at vi vil klare det.

    Den andre rapporten tar opp arealbruksendringar og er utarbeidd av Miljødirektoratet, Landbruksdirektoratet, NVE og Statens vegvesen. Verda står overfor ei klimakrise og ei naturkrise. FNs klimapanel og FNs naturpanel har dokumentert at det hastar med å snu utviklinga dersom vi skal ta vare på vårt livsgrunnlag for framtidige generasjonar. Nedbygging av areal er ein av dei store syndarane. Det reduserer naturmangfaldet og fører til klimautslepp og redusert opptak av klimagassar. 

    Dersom vi skal nå våre eigne klimamål, så må vi i følgje rapporten“ tole ein verkemiddelbruk og ei omstilling som er betydeleg meir krevjande  enn det vi har hatt til no”. Ingen verkemiddel åleine er tilstrekkeleg til å nå måla. Det er nødvendig med mange ulike tiltak, og rapporten presenterer nokre eksempel på tiltakspakkar som kan bringe oss nærare måla. Ein slik pakke omfattar blant anna ein drivstoffpris på 50 kroner per liter, 33 prosent reduksjon i prisen på kollektivtransport, byvekstavtaler og sterk satsing på overgang til elektrisk transport, 

    Bensinpris på 50 kroner per liter er lite politisk gangbart. Men desse tiltakspakkane viser at vi har sove i timen når det gjeld samferdselspolitikk og klima. Vi må tenkje nytt om transport dersom vi meiner alvor med dei vedtekne klimamåla. Arealplanlegging og samfunnsplanlegging som kan redusere transportbehovet, må få større plass. Det same gjeld tiltak for å flytte transport frå bil til bane. Rapporten går ikkje inn på desse tiltaka, men den peikar på at andre land har klarare målsettingar enn Noreg på desse områda.

    Vi bygger ned 50 km2 her i landet kvart år. Det fører til utslepp av om lag 1,9 million tonn CO2-ekvivalentar,  eller omtrent fire prosent av dei totale norske utsleppa av klimagassar. I tillegg til dei direkte utsleppa vil nedbygging føre til redusert framtidig karbonbinding. Vegbygging står for over 25 prosent av det nedbygde arealet i perioden 1990 til 2019, og det utgjer ei av dei største utfordringane for klima og naturmangfald. Like vel er desse forholda lite framme i debatten når vi diskuterer behovet for nye og betre vegar. 

    Målet om 55 prosent reduksjon i klimautsleppa innan 2030 gjeld ikkje kvar enkelt sektor. Men dersom transportsektoren ikkje klarer å nå målet, blir det større press på andre sektorar som industri og landbruk. Det er ein situasjon vi bør unngå. Transportsektoren må ta sin del av ansvaret for å nå klimamåla.

    Kanskje ser vi no ei haldningsendring og ei aukande interesse for konsekvensane av arealbruk. Då klima- og miljøminister Espen Barth Eide tok i mot rapporten om arealendringar, sa han at det er nødvendig med sterkare prioritering av arealbruken. Han konkluderte med at vi må bygge færre nye vegar og hyttefelt, og han utfordra kommunane til å bli flinkare til å redusere nedbygginga av natur og kulturlandskap. Det er ei utfordring vi bør ta på alvor også i vår landsdel.

    Det store fleirtalet av politikarar på Sørlandet likar å stå fram i media med lovnader om å kjempe for meir veg. Men vi høyrer sjeldan noko om arealinngrep og konsekvensar for klima og naturmangfald. Vi held fram med å bygge overdimensjonerte vegar som legg til rette for auka trafikk – for så å sette i verk tiltak for å redusere trafikken og miljøproblema. Kanskje det er på tide å snu på flisa og la miljøkrava legge sterkare føringar for transportplanlegginga i utgangspunktet.

    Alf Holmelid

    Kronikken er publisert i Fædrelandsvennen i dag

    2 kommentarar

    Posta under kollektivtransport, Næring og miljø, Stat - region - kommune - velferd

    Merkt , , , , , ,

    Vil bystyret forkaste eigne miljømål?

    Posted on 2023-02-20 | 4 kommentarar

    For eit år sidan behandla bystyret i Kristiansand dei overordna prinsippa for ny kommuneplan. Politikarane vedtok mange fine formuleringar om miljø og berekraft, og dei la vekt på at kommunen skal ta vare på naturen og kulturlandskapet. Men det viser seg no at det er lettare å vedta fine mål enn å følgje dei i praksis. Då formannskapet behandla arealdelen i kommuneplanen for kort tid sidan, måtte omsynet til natur og miljø vike for andre interesser.

    Kommuneadministrasjonen har lagt fram eit gjennomarbeidd forslag til arealplan basert på dei måla som politikarane har vedtatt. Forslaget frå administrasjonen legg opp til redusertnedbygging av urørt natur, dyrka mark og kulturlandskap. Det arealet som er bandlagt for utbygging i dette forslaget, er mindre enn i gjeldande plan. Det same gjeld utslepp av klimagassar. Samtidig sikrar planen ein god arealreserve for bustadar i eit 20-års perspektivet, og den legg til rette for grøn industri og variert næringsutvikling. 

    Men då arealplanen kom til politisk behandling, viste det seg at dei som sit med den politiske makta, ikkje var interesserte i å følgje opp eigne miljømål. Fleirtalet i formannskapet bad om å få vurdert ei rekke nye område for utbygging. Det omfattar verdifulle strandareal, dyrka mark, store skogområde, myr og ferskvatn. Tilleggsforslaga utgjer over 6.500 dekar og vil føre til utslepp av klimagassar tilsvarande 234.000 tonn CO2. Dette er nedbygging av natur i eit omfang som er klart i strid med den overordna kommuneplanen og klima- og miljøplanen som blei vedtatt for kort tid sidan. 

    Arealplanen er kanskje den viktigaste saka som bystyret behandlar på mange år. Den styrer den kommunale arealdisponeringa fram til 2034. Samfunnsdelen av kommuneplanen legg dei overordna føringane og inneheld mange fine målformuleringar som det er lett å slutte seg til. Arealplanen derimot, er harde realitetar med økonomiske og juridiske konsekvensar og mange interessentar. Det er overraskande at ikkje media har engasjert seg sterkare i å få fram kva som skjer i denne planprosessen.

    Vi har nyleg fått ein skremmande rapport frå FNs naturpanel. Arealendringar er no den største trusselen mot naturmangfaldet både i Norge og internasjonalt. Denne utviklinga må vi stoppe dersom vi skal ta vare på livsgrunnlaget og livskvaliteten for framtidige generasjonar. Administrasjonen har levert eit planutkast som er i samsvar med tilrådingane frå naturpanelet og dei miljømåla bystyret har vedtatt. Men fleirtalet i formannskapet valde å sendt på høyring ein plan som kan føre til store unødvendige naturinngrep og ustrukturert arealbruk i kommunen.

    Heldig vis er det ikkje for seint å påverke sluttresultatet. Arealplanen skal snart til endeleg behandling i formannskapet og bystyret. Den er lett tilgjengeleg på kommunen sine nettsider, og fristen for å sende inn høyringsinnspel er 5. mars. La oss ta til penn eller tastatur og utfordre politikarane til å stoppe dei uheldige naturinngrepa som formannskapet la inn i høyringsutkastet i strid med vedtekne miljømål. Det er slike sprik mellom liv og lære – mellom mål og handling – som bryt ned tilliten til politikarane.

    Alf Holmelid

    leiar i Naturvernforbundet i Kristiansand

    Innlegget er publisert i Fædrelandsvennen i dag.

    4 kommentarar

    Posta under Næring og miljø, Stat - region - kommune - velferd

    Merkt , , , , , ,

    Får vi kraftmangel om fire år?

    Posted on 2023-01-28 | Kommenter innlegget

    Like før jul sende Statnett brev til regjeringa. Føretaket ville «orientere energistyresmaktene om betydelege utfordringar som kan ventast i kraftsystemet om få år.» I brevet blir det åtvara om at det er fare for mangel på elektrisk kraft her i landet om fire år. Det kan også bli effektmangel. For å møte denne utfordringa etterlyser Statnett meir kraftproduksjon. Skal vi nå klimamåla våre og ta vare på Noreg som industrinasjon, så treng vi kraft. Men ny produksjon åleine løyser ikkje dei utfordringane vi står overfor. Det er på tide å sjå på energipolitikken i eit breiare perspektiv. 

    Vi er inne i ei priskrise på elektrisk kraft på grunn av prissmitte frå EU og England. Mange peikar på kraftutbygging som det sentrale tiltaket for å møte denne utfordringa. Men auka kraftproduksjon og auka eksport har avgrensa effekt på prissmitten. Noregs vassdrags- og energidirektorat, NVE, har rekna på samanhengen mellom prissmitte og krafteksport. Analysane tyder på at vi må ha ein krafteksport på 40 TWh for å få betydeleg reduksjon i prissmitten. Det er meir enn fjerdeparten av dagens totale produksjon. Skal vi få bukt med priskrisa, så er det ikkje nok å produsere meir kraft. Vi må gjere strukturelle endringar i marknaden og endre spelereglane for kraftutveksling.

    Sjølv om auka kraftproduksjon åleine ikkje løyser priskrisa, så kan vi ikkje sjå bort i frå at vi treng meir kraft for å møte dei utfordringane vi står overfor. Framleis er nesten halvparten av energiforbruket i Noreg fossilt, og elektrifisering er det viktigaste tiltaket for å redusere bruken av fossil energi. Eit eksempel er klimaplanen for Kristiansand kommune der elektrifisering er det sentrale grepet. I tillegg til å elektrifisere samfunnet treng vi kraft til ny grøn industri og til etablert industri som skal redusere klimautsleppa sine.

    Statnett presenterte nyleg prognosar for kor mykje elektrisk kraft vi treng fram mot 2050. I følgjerapporten er det sannsynleg at behovet for kraft vil auke med 80 TWh i denne perioden. Til samanlikning er den totale produksjonen i dag i overkant av 150 TWh, og krafteksporten er på om lag 15 TWh. Eit alternativt senario med sterkare vekt på energisparing og mindre satsing på industri gir ein auke i kraftbehov på 50 TWh. Prognosane bygger på mange føresetnader som ein kan vere usamd i. Men rapporten viser uansett at det er på tide med ein energidebatt der ein ser produksjon, forbruk og sparing i samanheng. 

    Elektrifisering av oljeinstallasjonar på sokkelen inngår i prognosane til Statnett. Med straum frå land gjere det eit kraftig innhogg i kraftbalansen. Eit alternativ er å pålegge oljeselskapa å bygge ut havvind eller satse på karbonfangst og lagring. Det kan forseinke dette klimatiltaket ein del, men det kan vere akseptabelt dersom vi set opp farten på andre klimatiltak. Ein annan stor X-faktor er energiøkonomisering. Her har vi lenge snakka om eit stort potensial, men det skjer for lite. Ei av årsakene kan vere at ENOVA prioriterer å utvikle marknaden for ny teknologi. Dermed  er det ingen som tar ansvar for sparetiltak med velprøvd teknologi. 

    Det er grunn til å diskutere føresetnadene som ligg til grunn for Statnett sine prognosar. Føretaket har tydeleg vis summert aktuelle behov utan å diskutere om vi har kraft til alle. Men vi som er opptatt av både klima og natur, bør ikkje nøye oss med å trekke prognosane i tvil. Vi må gå inn i analysane og peike på konkrete alternativ. Ovanfor har eg peika på eit par alternativ som kan redusere kraftbehovet. Men det er lite realistisk å nå klimamåla våre og utvikle grøn industri utan ny kraftproduksjon. Vindkraft til havs er eit aktuelt alternativ dersom vi får fart på forsking som kan sikre ei berekraftig utvikling av denne kraftkjelda.

    Agder fylkeskommune har nyleg lagt fram ein strategi for kraftforedlande industri. Kraftsituasjonen er omtalt i rapporten. Regionen har kraftoverskot i dag, men den er eksponert for kraftutveksling med utlandet. Rapporten peikar på behovet for energitryggleik, betre avtalar for kraftutveksling og ilandføring av offshore vindenergi. Men den drøftar ikkje konkrete alternativ for lokalisering basert på tilgang til kraftknutepunkt, arbeidskraft og areal. Det er overlate til kommunane som konkurrerer med kvarandre. Strategidokumentet tar heller ikkje opp  prioritering basert på klimakonsekvensar, verdiskaping og sysselsettingseffekt. Omfattande industriutvikling som er basert på ein avgrensa ressurs, krev tydeleg overordna samfunnsplanlegging.

    Dei nye prognosane frå Statnett er nettopp det – prognosar. Energipolitikken bør ikkje styrast av prognosar, men av politiske prioriteringar basert på innsikt og verdival. Det kan stillast spørsmål ved prognosane, og vi må få kontroll med kraftmarknaden. Men det er ikkje lett å sjå korleis vi skal nå klimamåla våre og utvikle grøn industri utan meir fornybar energi i tillegg til ei kraftig satsing på energisparing. Vi treng regional og nasjonal planlegging som ser industri, energi og miljø i samanheng.

    Alf Holmelid

    Innlegget står på trykk i Fædrelamdsvennen i dag.

    Kommenter innlegget

    Posta under Næring og miljø

    Merkt , , , , , , , , , ,

    Havvind er meir enn teknologi

    Posted on 2022-10-11 | Kommenter innlegget

    Statsbudsjettet opnar for at Sørlandet kan bli eit kraftsenter for offshore energi. Regionen og Universitetet i Agder kan få ein leiande posisjon i den nasjonale satsinga på havvind. Sørlandethar teknologisk og industriell kompetansen som er eit godt grunnlag for å engasjere seg i produksjon av energi til havs. Men vi treng meir enn teknologi for å lukkast. Andre kompetanseområde er minst like viktige når vi skal utvikle berekraftig energiproduksjon i eit marint miljø.

    Vindkraft er hausting av naturen, og vi må ha kunnskap om naturen for å få eit godt resultat med så små skadeverknader som mogeleg. Vi må ha innsikt i vindforhold, fugletrekk, gyteområde, fiskeplassar og marin økologi. Tekniske feil og manglar kan rettast opp. Men utbygging utan tilstrekkeleg kunnskap om natur og økosystem kan føre til varig skade. Det hastar med å bygge opp kunnskap som kan bidra til å minimalisere dei negative effektane av energiproduksjonen.

    Økonomiske interesser vil bidra til at det blir utvikla nye og betre teknologiske løysingar. Men dei vil nok ikkje engasjere seg like sterkt for å få fram ny kunnskap som kan legge avgrensingar på utbyggingsprosjekta. Her må det offentlege ta ansvaret for å finansiere relevant forsking og sikre at den blir lagt til grunn for tildeling av konsesjonar. Manglande innsats på dette område kan få negative konsekvensar for miljøet og auke motstanden mot havvind.

    Havforskingsinstituttet har presentert ein førebels oversikt over ulike problem som kan oppstå ved installasjon og drift av vindturbinar offshore. Det handlar blant anna om akustisk støy og magnetfeltet som kan føre til skade på flora og fauna. Instituttet tilrår blant anna at ein må unngå arbeid når det er gytetid. Dei peikar også på at installasjonar kan ha positive effektar for detbiologiske mangfaldet. Men hovudkonklusjonen er at vi veit for lite, og at det må satsast meir på forsking for å unngå å trå feil.

    Havvind er ei stor nasjonal satsing for klima og for industriutvikling. Den er eit sentralt element i arbeidet for å sikre nok fornybar energi. Samtidig skal den bidra til å bygge ny industri med utgangspunkt i kompetansen i oljeindustrien. Sett i lys av desse ambisjonane bør det mane til ettertanke når vårt fremste marine forskingsmiljø åtvarar om at vi har mangelfull kunnskap innannokre av dei sentrale fagområda. Det er ikkje nok å bygge på vår leiande kompetanse innan offshore teknologi. Vi må også styrke og ta i bruk relevante deler av den marine forskinga.

    Statsbudsjettet og andre signal frå regjeringa kan vere starten på ei spennande utvikling der Kristiansand og Agder får ei sentral rolle i den nasjonale satsinga på offshore energi. Men det følgjer også eit stort ansvar med denne rolla. Vi må ha tilstrekkeleg kunnskap til å avgrense skadeverknadene for fugleliv, fiskeri og marine økosystem. I dag har vi mangelfull kunnskap, både lokalt og nasjonalt. Vi må presse på for å auke forskingsinnsatsen på desse områda og sikre at relevante forskingsmiljø blir involvert i arbeidet med havvind. Med status som nasjonalt kompetansesenter vil UiA få eit stort ansvar her.

    Alf Holmelid

    Kommenter innlegget

    Posta under Næring og miljø

    Merkt , , , , , , , ,

    Eit nederlag for norsk industripolitikk

    Posted on 2022-08-19 | Kommenter innlegget

    I dag fekk vi ein trist bodskap. Ein av dei store innovasjonane i norsk industrihistorie har møtt veggen. REC Solar Norway kan bli tvinga til å legge ned produksjonen. Dei ekstreme kraftprisane har råka dei hardt. Ei bedrift med framtidsretta og miljøvennleg teknologi har ikkje rammevilkår som dei kan leve med her i landet. Det er eit nederlag for norsk industripolitikk og norsk energipolitikk.

    Det tar tid å utvikle nye materiale og ny produksjonsteknologi. Forskingsmiljøet på Fiskaa har forska på silisium til solceller i fleire tiår. I starten var det mange som var skeptiske til å satse på materiale til solceller i vinterlandet Noreg, og forskarane møtte store utfordringar, både tekniske og økonomiske. Men dei gav ikkje opp. Resultatet blei ein produksjonsteknologi med mykjelågare energiforbruk og klimafotavtrykk enn andre produksjonsteknologiar.

    Då kromprins Håkon opna ein ny fabrikk i august 2009, var det stor optimisme. Aukande prisar på solcellesilisium var eit godt utgangspunkt for den store satsinga. Men det dukka raskt opp mørke skyer i horisonten. Hard konkurranse og fallande prisar førte til at produksjonen måtte stanse i 2012. I den tida var eg på Stortinget og arbeidde for at staten skulle gå inn på eigarsida for å vere med og utvikle ny framtidsretta industri. Men det blei kinesarane som overtok på eigarsida. 

    REC solar har vore igjennom eigarskifte og mange vanskelege periodar. Men dei tilsette har møtt utfordringane med stadig ny teknologi som har redusert kostnadene og betra kvaliteten. Produksjonen har heile tida hatt lågt klimafotavtrykk og lågt energiforbruk. Men dei gav seg ikkje med det. No har bedrifta utvikla ny revolusjonerande teknologi for resirkulering av materiale frå produksjon av solceller (wafers). Miljøvennleg produksjon av materiale til produksjon av fornybar energi er vel det nærmaste ein kan komme grøn industri for framtida. Men vi har tydeleg vis ikkje klart å lage rammevilkår som klarer å bere fram slik industri.

    Priskrisa på straum kan bli det som tar knekken på REC Solar Norway. Norske prosessbedrifter har stort sett langsiktige kontraktar som skjermar dei delvis mot dagens prisgalopp fram til kontraktane går ut. Men spesielle forhold gjer at REC må kjøpe kraft i spotmarknaden. Lars Haltbrekken frå SV foreslo i februar i år at regjeringa skulle pålegge Statkraft å gi gunstige langtidskontraktar til selskap i situasjonar som den REC er i, men han fekk diverre ikkje gjennomslag.

    I nokre tiår har eg følgt utviklinga av solcellesilisium på Fiskaa, og eg har argumentert sterkt for at  det er slike innovative industrimiljø vi må bygge og ta vare på når oljealderen går mot slutten. Vi må sikre levelege rammevilkår for bedrifter som kan løfte fram den grøne industrien som alle snakkar om i festtaler. Men her har vi tydeleg vis svikta. Manglande styring over energipolitikken har bidratt til å kaste REC Solar ut i ei krise. 

    No må vi kjempe på alle frontar for å redde bedrifta. Dersom REC Solar Norway må legge ned produksjonen, er det eit nederlag for norsk energipolitikk og norsk industripolitikk, og det er eit dårleg signal for etablering av ny grøn industri i vår landsdel.

    Alf Holmelid

    Innlegget er publisert i Fvn i dag.

    Kommenter innlegget

    Posta under Næring og miljø

    Merkt , , , , ,